Wilhelm Fryś, urodzony 27 maja 1869 roku w Andrychowie, był postacią o znaczącym wkładzie w historię Wojska Polskiego. Zmarł 18 grudnia 1923 roku w Warszawie, gdzie spędził ostatnie lata swojego życia.
Fryś zasłynął jako pułkownik korpusu kontrolerów, pełniąc ważną rolę w strukturach wojskowych młodego państwa polskiego. Jego praca miała istotny wpływ na organizację i funkcjonowanie armii.
Życiorys
Wilhelm Fryś przyszedł na świat 27 maja 1869 roku w Andrychowie, położonym wówczas w powiecie wadowickim, w Królestwie Galicji i Lodomerii. Pochodził z rodziny Piotra Frysza (1833–1901), który wykonywał zawód kuśnierza, a następnie piekarza, oraz Agnieszki z Gieruszczaków. Wilhelma otaczała duża rodzina, miał czterech braci, w tym Franciszka (1865–1942), który również był piekarzem, oraz Rudolfa Fryszowskiego (1889–1953), majora Wojska Polskiego, a także artystę malarza. Do tego grona doszło jeszcze cztery siostry.
W 1890 roku udało mu się ukończyć naukę oraz zdać maturę w c. k. Gimnazjum w Wadowicach. Następnie, w latach 1890–1891, rozpoczął swoje wojskowe zmagania jako jednoroczny ochotnik, odbywając obowiązkową służbę w Galicyjskim Pułku Piechoty Nr 56 w Krakowie. Po jej zakończeniu, przez pięć semestrów, studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym samym czasie został mianowany na stopień podporucznika w korpusie oficerów rezerwy piechoty, z datą przydzielenia do Galicyjskiego Pułku Piechoty Nr 55 we Lwowie.
W maju 1894 roku przerwał swoje studia, decydując się na zawodową służbę w cesarsko-królewskiej Obronie Krajowej. Jego kariera wojskowa szybko się rozwijała; 1 listopada 1894 roku uzyskał stopień podporucznika. Został wcielony do 16 Pułku Piechoty Obrony Krajowej w Krakowie. Na stopień porucznika awansował w 1897 roku, a w 1906 roku otrzymał awans na kapitana 2. klasy. W 1912 roku przeniesiono go do 20 Pułku Piechoty Obrony Krajowej w Stanisławowie, gdzie brał udział w I wojnie światowej, walcząc na froncie rosyjskim. Jako dowódca batalionu został ciężko ranny w październiku 1914 roku.
Z biegiem lat Fryś zyskał kolejne awanse: na stopień majora w 1915 roku i podpułkownika w 1917 roku, do Wojska Polskiego został przyjęty 1 listopada 1918 roku, przejmując przydział do Komendy Pułku Piechoty Ziemi Bocheńskiej Nr 15. Od stycznia do maja 1919 roku pełnił rolę organizatora i pierwszego dowódcy tego pułku. W czerwcu 1919 roku, jako prezes Komisji do odbioru majątku po Krajowej Komisji Opieki nad Inwalidami, miał za zadanie przejąć majątek pod zarząd wojskowy.
Od 3 lipca 1919 roku Fryś był przydzielony do Sekcji Ekonomiczno-Kontrolnej Dowództwa Okręgu Generalnego „Kraków”, gdzie objął stanowisko dowódcy Zakładu Umundurowania WP w Krakowie. 11 czerwca 1920 roku został zatwierdzony w stopniu podpułkownika, a od 15 listopada 1920 roku pełnił rolę kontrolera wojskowego w Sekcji Kontroli Faktycznej Oddziału IV Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie. W 1921 roku jego oddziałem macierzystym był 10 Pułk Piechoty w Łowiczu.
3 maja 1922 roku, po weryfikacji, uzyskał stopień pułkownika z datą starszeństwa z 1 czerwca 1919 roku. Następnie pełnił funkcję szefa Grupy VI Korpusu Kontrolerów do spraw umundurowania oraz zakwaterowania. Mimo że był inwalidą wojennym, jego determinacja i siła życiowa towarzyszyły mu aż do końca jego dni. „Na zajmowanych stanowiskach przez niezmordowaną pracę oraz fachową wiedzę położył duże zasługi w dziedzinie ulepszenia gospodarki i administracji wojskowej”.
Wilhelm Fryś zmarł 18 grudnia 1923 roku w Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie. Piątek, 21 grudnia 1923 roku, to dzień, w którym odbyło się nabożeństwo żałobne w Głównej Kaplicy Szpitala Ujazdowskiego przy ulicy Pięknej. Po ceremonii jego ciało przetransportowano na Dworzec Główny, by ostatecznie zostać pochowanym w Andrychowie. Ponadto, w 1901 roku ożenił się z Zofią Kloss, jednak jego małżeństwo nie doczekało się potomstwa.
Ordery i odznaczenia
W trakcie swojej służby w cesarsko-królewskiej Obronie Krajowej, Wilhelm Fryś został odznaczony szeregiem prestiżowych wyróżnień, które świadczą o jego zasługach i zaangażowaniu. Poniżej przedstawiamy zwięzły przegląd otrzymanych odznaczeń:
- Krzyż Zasługi Wojskowej 3 klasy z dekoracją wojenną i mieczami (1916),
- Brązowy Medal Zasługi Wojskowej na czerwonej wstążce,
- Brązowy Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Sił Zbrojnych i Żandarmerii,
- Krzyż Jubileuszowy Wojskowy,
- Krzyż Pamiątkowy Mobilizacji 1912–1913.
Przypisy
- a b c Andrzej Fryś. O tym, jak Frysiowie w Wadowickim Gimnazjum nauki pobierali. „Przegląd Historyczno-Kulturalny „Wadoviana””. Tom XLVI (nr 19), s. 198–205, 2016. Wadowice: Wadowickie Centrum Kultury im. Marcina Wadowity. ISSN 1505-0181. [dostęp 25.07.2021 r.]
- Andrzej Fryś. Mjr Rudolf Fryszowski - Obrońca Polskiego Wybrzeża z andrychowskim rodowodem. „Przegląd Historyczno-Kulturalny „Wadoviana””. nr 13, s. 227–237, 2010. Wadowice: Wadowickie Centrum Kultury im. Marcina Wadowity. [dostęp 25.07.2021 r.]
- Roczniki 1923, s. 28, 1069.
- Lista starszeństwa 1922, s. 297.
- Spis oficerów 1921, s. 49, 621.
- Dz. Pers. MSWojsk. Nr 5 z 21.01.1924 r., s. 31.
- Polska Zbrojna Nr 348 z 21.12.1923 r., s. 5.
- Polska Zbrojna Nr 347 z 20.12.1923 r., s. 4, nekrolog śp. płk. KK Wilhelma Frysia.
- Dz. Rozk. Wojsk. Nr 41 z 12.04.1919 r., poz. 1297.
- Dz. Rozk. Wojsk. Nr 18 z 18.02.1919 r., poz. 598.
- Ranglisten 1918, s. 53.
- Ranglisten 1916, s. 18.
- Schematismus 1914, s. 263.
- Schematismus 1913, s. 144, 306.
- Schematismus 1907, s. 134, 277.
- Schematismus 1898, s. 91, 311.
- Schematismus 1895, s. 89, 279.
- Schematismus 1894, s. 304, 439.
- Schematismus 1892, s. 303, 419.
Oceń: Wilhelm Fryś